آل ابیسارهآلِ ابی‌ساره، خاندان شیعی مشهوری در کوفه که شخصیت‌های برجسته آن عمدتاً در سده ۲ق/۸م زیسته‌اند. ۱ - فضایلاین خاندان به فضل و ادب و دیانت و فقاهت شناخته شده است. افراد آن به ابوساره علی منسوبند. از این خاندان عالمان بزرگی برخاسته‌اند که بیش‌تر آنان از یاران مورد اعتماد امام شیعه بوده‌اند. ۲ - مشهور‌ترین چهرههامشهورترین چهره‌های این خاندان عبارتند از: ۱. ابوساره علی، ۲. حسن بن ابی ساره، ۳. علی بن ابی ساره، ۴. مسلم بن ابی ساره، ۵. محمد بن حسن، ۶. عبّاس بن علی، ۷. معاذ بن مسلم، ۸. عَمرو (یا عُمَر) بن مسلم، ۹. حسین بن معاذ، ۱۰. یحیی بن معاذ، اینان (جز ابوساره علی) از راویان مشهورند که از امام محمدباقر (علیه‌السلام) و امام جعفر صادق (علیه‌السلام) حدیث نقل کرده‌اند و رجال‌شناسان شیعی همه آنان را موثّق دانسته‌اند. ۳ - دارای شهرت علمی زیاددو تن از افراد خاندان ابی‌ساره از شهرت علمی بیشتری برخوردار بودند: ۳.۱ - محمد بن حسندر میان رجال یاد شده، دو تن از شهرت علمی بیشتری برخوردارند: محمد بن حسن و معاذ بن مسلم. محمد، مشهور به «رُواسی»، از اصحاب مورد وثوق صادقین (علیهماالسلام) و عالمی صالح و از راویان معروف شیعی است. وی از عالمان برجسته نحو و در زمان خود بزرگ‌ترین استاد این علم در کوفه، و نخستین کسی بوده که در این شهر در نحو کتاب نوشته است. کسائی و فرّاء نزد وی درس خوانده‌اند. او را اثاری بوده‌است به نام‌های: ۱. الفیصل، ۲. معانی‌القرآن، ۳. التصغیر، ۴. الوقف و الابتداءالکبیر، ۵. الوقف و الابتداءالصغیر، ۶. کتاب‌الهمز، ۷. اعراب‌القرآن. گفته‌اند که در حدود ۱۷۰ق/۷۸۶م درگذشته است. ۳.۲ - معاذ بن مسلممعاذ بن مسلم نیز از استادان مشهور بوده است. معاصران و شاگردان مستقیم و غیرمستقیم وی در تکمیل و غنای علوم عربی از او بهره‌ها گرفته‌اند. کسائی در فراگیری و کمال بخشیدن به دانش نحو بیش از همه مدیون معاذ است. او در علم صرف نیز سرآمد و ممتاز بوده و نخستین کسی است که این علم را به صورت منظم بنیاد نهاده است. وی شعر هم نیکو می‌سروده است. معاذ بن مسلم از یاران کُمَیّت بن زید، شاعر مشهور و آزاده شیعی است. وی از راویان معتبر شیعی و از شاگردان امام جعفرصادق (علیه‌السلام) بوده است. تألیفات بسیاری به او منسوب است، اما اطلاع روشنی از آن‌ها در دست نیست. سال تولد و مرگ او به درستی دانسته نیست، اما همین اندازه روشن است که او را عمری دراز بوده و برخی گفته‌اند که ۱۵۰ سال زیسته است. زندگی او چندان به درازا کشیده که فرزندان و نوادگان وی پیش از مرگش درگذشته‌اند. ۴ - فهرست منابع(۱) امین، محسن، اعیان‌الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق. (۲) بحرالعلوم، محمدمهدی، رجال، تهران، ۱۳۶۳ش. (۳) خویی، ابوالقاسم، معجم رجال‌الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق، ۴/۲۷۹، ۶/۹۳-۹۴، ۱۳/۵۷، ۱۵/۲۰۵-۲۰۶، ۱۸/۱۴۷، ۱۸۷-۱۸۹، ۲۱/۱۶۱. (۴) قمی، عبّاس، الکنی والالقاب، تهران، ۱۳۹۷ق. (۵) مامقانی، محمدحسن، تنقیح‌المقال، نجف، ۱۳۵۲ق. (۶) مدرّس، محمدعلی، ریحانة‌الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش. (۷) نجاشی، احمد بن علی، رجال، قم، مکتبةالداوری. ۵ - پانویس۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل ابی‌ساره»، ج۱، ص۳۵۴. |